خطاهای رایج قالب‌گیری دندان: چگونه از بروز آنها جلوگیری کنیم؟
قالب‌گیری دندان، گامی حیاتی در ساخت پروتزها و ترمیم‌های دندانی دقیق و منطبق با آناتومی دهان بیمار است. با این حال، بروز خطا در این فرآیند می‌تواند منجر به نتایج نامطلوب و نارضایتی بیمار شود. این مقاله به بررسی رایج‌ترین خطاهای قالب‌گیری دندان، از جمله ایجاد حفره، حباب، دیواره‌های نازک، اثر دوگانه، کشیدگی و پارگی، و همچنین خطاهای مربوط به تکنیک‌های دو مرحله‌ای و استفاده ناکافی از مواد قالب‌گیری می‌پردازد. هر خطا با ارائه دلایل بروز و راهکارهای عملی برای پیشگیری از آن توضیح داده می‌شود، تا دندانپزشکان بتوانند با اطمینان بیشتری به انجام قالب‌گیری بپردازند.
حفره‌ها (Voids) در قالب‌گیری دندان
یکی از مشکلات رایج در قالب‌گیری دندان، ایجاد حفره‌هایی در قالب است که باعث می‌شود آناتومی کامل دندان یا خط لثه به‌درستی ثبت نشود. این نقص می‌تواند تأثیر منفی بر دقت پروتزها و سایر درمان‌های دندانی داشته باشد.
دلایل ایجاد حفره در قالب‌گیری:
اصلی‌ترین علت ایجاد این حفره‌ها، ناکافی بودن ماده قالب‌گیری در تری است. وقتی ماده کافی درون تری قرار نگیرد، برخی نواحی دندان یا لثه پوشش داده نمی‌شوند و در نتیجه، قسمت‌هایی از قالب ناقص باقی می‌ماند.
چگونه از ایجاد حفره‌ها جلوگیری کنیم؟
برای جلوگیری از این مشکل، همیشه مقدار کافی از ماده قالب‌گیری را در تری قرار دهید. در این مورد، استفاده از مقدار بیشتر بهتر از کمتر است، زیرا ماده اضافی را می‌توان اصلاح کرد، اما کمبود آن باعث نقص در ثبت جزئیات می‌شود. همچنین، هنگام جایگذاری تری در دهان بیمار، مطمئن شوید که ماده قالب‌گیری به‌طور یکنواخت روی تمام سطوح دندان و لثه پخش شده است.
حباب‌ها در قالب‌گیری دندان
حباب‌ها یکی از مشکلات رایج در قالب‌گیری دندان هستند که باعث ایجاد نواقص در ثبت جزئیات دندان و لثه می‌شوند. این حباب‌ها در واقع حفره‌های هوایی هستند که در ماده قالب‌گیری به دام افتاده‌اند و می‌توانند دقت قالب را کاهش دهند.
دلایل ایجاد حباب در قالب‌گیری:
- اشتباه در توزیع ماده قالب‌گیری: زمانی که در حین تزریق ماده، سر میکسینگ تیپ از داخل ماده خارج شود، یک فضای خالی زیر آن ایجاد می‌شود که باعث به دام افتادن هوا و تشکیل حباب خواهد شد.
- وجود بزاق بیش از حد در دهان بیمار: رطوبت اضافی در دهان بیمار می‌تواند از چسبیدن مناسب ماده قالب‌گیری به سطح دندان جلوگیری کند و احتمال ایجاد حباب را افزایش دهد.
چگونه از ایجاد حباب جلوگیری کنیم؟
- هنگام تزریق ماده قالب‌گیری، میکسینگ تیپ را درون ماده نگه دارید و از بیرون آوردن ناگهانی آن در حین توزیع خودداری کنید تا از ورود هوا به داخل ماده جلوگیری شود.
- قبل از انجام قالب‌گیری، دهان بیمار را از بزاق اضافی پاک کنید. می‌توانید با استفاده از ساکشن یا گاز استریل، رطوبت را کاهش دهید تا سطح دندان‌ها کاملاً خشک و آماده دریافت ماده قالب‌گیری شود.
دیواره‌های نازک در قالب‌گیری دندان
یکی دیگر از خطاهای رایج در قالب‌گیری دندان، ایجاد دیواره‌های نازک در قالب است. در این حالت، ماده قالب‌گیری بخش عمده‌ای از آناتومی دندان را ثبت می‌کند، اما به دلیل نازک بودن دیواره‌ها، اسکن قالب به‌درستی انجام نمی‌شود و بخش‌هایی از آناتومی دندان ناقص یا تحریف‌شده ثبت می‌شود.
دلایل ایجاد دیواره‌های نازک در قالب:
- استفاده از مقدار ناکافی ماده قالب‌گیری: اگر مقدار ماده قالب‌گیری کافی نباشد، برخی قسمت‌های قالب بیش از حد نازک خواهند شد و جزئیات به‌درستی ثبت نمی‌شوند.
- استفاده از تری نامناسب: اگر تری انتخابی بیش از حد کوچک باشد، فضای کافی برای قرارگیری ماده قالب‌گیری وجود نخواهد داشت که منجر به نازک شدن دیواره‌های قالب می‌شود.
- فشار بیش از حد هنگام قرار دادن تری: اگر تری بیش از اندازه به سمت دندان‌ها فشرده شود، دندان‌ها می‌توانند تا انتهای ماده قالب‌گیری نفوذ کنند و باعث شوند که دیواره‌های قالب بسیار نازک یا حتی پاره شوند.
چگونه از ایجاد دیواره‌های نازک جلوگیری کنیم؟
- همیشه مقدار کافی ماده قالب‌گیری را در تری بریزید. در این مورد، استفاده از مقدار بیشتر بهتر از کمتر است، زیرا کمبود ماده باعث نازک شدن دیواره‌های قالب و کاهش دقت آن می‌شود.
- قبل از قالب‌گیری، تری را در دهان بیمار امتحان کنید تا از اندازه مناسب آن مطمئن شوید. تری باید به‌اندازه‌ای باشد که تا انتهای آخرین دندان (دندان دیستال) گسترش یابد.
- هنگام قرار دادن تری در دهان، از اعمال فشار بیش از حد خودداری کنید. نباید دندان‌ها تا حدی به داخل ماده قالب‌گیری فرو بروند که باعث نازک شدن یا پارگی دیواره‌های قالب شوند.
ایجاد اثر دوگانه در قالب‌گیری دندان
یکی از مشکلات رایج در قالب‌گیری دندان، ایجاد اثر دوگانه یا دو رد قالب در ناحیه لثه یا دندان‌ها است. در این حالت، به نظر می‌رسد که دو اثر از یک دندان یا لثه، یکی در کنار دیگری یا روی هم، ثبت شده‌اند. این مشکل باعث نادرست شدن قالب و کاهش دقت آن می‌شود که در نتیجه، پروتز نهایی یا ترمیم‌های دندانی به‌درستی تطابق نخواهند داشت.
دلایل ایجاد اثر دوگانه در قالب:
- حرکت تری در هنگام قالب‌گیری: اگر تری قالب‌گیری (چه برای یک قوس کامل و چه برای یک ناحیه خاص) در حین سفت شدن ماده جابه‌جا شود، دو اثر روی هم ایجاد خواهد شد.
- اجرای نادرست مرحله اول قالب‌گیری: در روش قالب‌گیری دو مرحله‌ای با مواد PVS (متوسط/سنگین)، اگر از یک ورقه پلاستیکی روی مرحله اول قالب‌گیری استفاده نشود، امکان دارد که اثر اولیه و اثر نهایی با هم همخوانی نداشته باشند و اثر دوگانه ایجاد شود.
چگونه از ایجاد اثر دوگانه جلوگیری کنیم؟
- آموزش به بیمار: بیمار را از اهمیت ثابت نگه داشتن فک خود در حین قالب‌گیری آگاه کنید و تأکید کنید که از هرگونه حرکت یا تکان دادن دهان خودداری کند تا قالب بدون جابه‌جایی شکل بگیرد.
- استفاده از ورقه پلاستیکی در قالب‌گیری دو مرحله‌ای: در روش قالب‌گیری دو مرحله‌ای با مواد PVS متوسط یا سنگین، حتماً از یک ورقه پلاستیکی روی قالب اولیه استفاده کنید. این ورقه کمک می‌کند تا مرحله اول به‌درستی ثبت شود و مانند یک تری سفارشی عمل کند، که دقت قالب‌گیری نهایی را افزایش می‌دهد.
ایجاد کشیدگی (Pulls) در قالب‌گیری دندان
یکی از مشکلاتی که ممکن است در قالب‌گیری دندان رخ دهد، ایجاد اثر کشیدگی در ناحیه مارژین لثه است. این مشکل باعث می‌شود که قالب نتواند جزئیات لثه را به‌درستی ثبت کند و در نتیجه، دقت نهایی ترمیم‌ها و پروتزها کاهش یابد.
دلایل ایجاد کشیدگی در قالب:
- سفت شدن زودهنگام ماده قالب‌گیری: اگر ماده قالب‌گیری قبل از قرار دادن در دهان بیمار شروع به سفت شدن کند، هنگام جاگذاری در دهان، به‌درستی در اطراف مارژین لثه جریان نمی‌یابد و اثر کشیدگی ایجاد می‌شود.
- خارج کردن زودهنگام قالب از دهان: اگر قالب قبل از اینکه ماده به‌طور کامل سفت شود از دهان خارج شود، ممکن است ماده هنوز انعطاف‌پذیر باشد و هنگام جدا شدن از دندان‌ها دچار کشیدگی شود که باعث تغییر شکل قالب خواهد شد.
چگونه از ایجاد کشیدگی جلوگیری کنیم؟
- سرعت عمل در قرار دادن تری: پس از تزریق ماده قالب‌گیری، بدون تأخیر تری را در دهان بیمار قرار دهید تا از سفت شدن زودهنگام ماده قبل از جای‌گیری صحیح جلوگیری شود.
- رعایت زمان مناسب برای سفت شدن قالب: پس از قرار دادن تری در دهان، حداقل 60 تا 90 ثانیه بیشتر از زمان توصیه‌شده منتظر بمانید تا ماده کاملاً سفت شود و از تغییر شکل قالب هنگام خارج کردن آن جلوگیری شود.
پارگی (Tears) در قالب‌گیری دندان
پارگی ماده قالب‌گیری یکی از مشکلات رایج در دندانسازی است که باعث کاهش دقت قالب و ثبت ناقص جزئیات دندان می‌شود. این مشکل زمانی رخ می‌دهد که بخشی از ماده قالب‌گیری در هنگام خارج کردن تری از دهان جدا شده و از جای خود خارج شود، که می‌تواند باعث نقص در پروتز یا ترمیم نهایی شود.
دلایل ایجاد پارگی در قالب:
- وجود آندرکات‌های شدید یا فضاهای باز بین دندان‌ها (مثل مثلث‌های سیاه): در این شرایط، ماده قالب‌گیری در فضای بین دندانی قفل می‌شود و هنگام خارج کردن قالب، دچار پارگی می‌شود.
- خارج کردن قالب قبل از سفت شدن کامل ماده: اگر ماده قالب‌گیری به‌طور کامل سفت نشده باشد، هنگام جدا شدن از دندان‌ها کشیده شده و پاره می‌شود که باعث ایجاد نواقص در قالب می‌شود.
چگونه از ایجاد پارگی جلوگیری کنیم؟
- بستن آندرکات‌ها با واکس: قبل از انجام قالب‌گیری، از واکس برای پر کردن آندرکات‌های شدید و فضاهای بین‌دندانی (مثل مثلث‌های سیاه) استفاده کنید تا از قفل شدن ماده قالب‌گیری در این نواحی جلوگیری شود.
- رعایت زمان مناسب برای سفت شدن قالب: همیشه تری را حداقل 60 تا 90 ثانیه بیشتر از زمان توصیه‌شده در دهان بیمار نگه دارید تا ماده به‌طور کامل سفت شود و احتمال پارگی در هنگام خارج کردن قالب کاهش یابد.
خطای قالب‌گیری دو مرحله‌ای نادرست
یکی از مشکلاتی که ممکن است در روش قالب‌گیری دو مرحله‌ای رخ دهد، عدم اتصال لایه دوم ماده قالب‌گیری به لایه اول است. در این حالت، ماده لایت‌بادی (سبک) که وظیفه ثبت جزئیات دقیق را دارد، به درستی به ماده هوی‌بادی (سنگین) متصل نمی‌شود. این مشکل باعث ایجاد نقص در قالب و کاهش دقت آن می‌شود.
دلایل ایجاد این خطا:
عدم سازگاری بین مواد قالب‌گیری هوی‌بادی و لایت‌بادی یکی از دلایل اصلی این مشکل است. اگر این دو ماده از نظر شیمیایی با یکدیگر سازگار نباشند، اتصال مناسبی بین لایه‌ها شکل نمی‌گیرد و ممکن است دو بخش قالب از هم جدا شوند.
چگونه از این مشکل جلوگیری کنیم؟
- قبل از خرید و استفاده از مواد قالب‌گیری، حتماً بررسی کنید که مواد هوی‌بادی و لایت‌بادی با یکدیگر سازگار باشند.
- تولیدکنندگان معمولاً ست‌های قالب‌گیری دو مرحله‌ای را به‌صورت هماهنگ طراحی می‌کنند، بنابراین بهتر است از مواد قالب‌گیری که توسط یک برند تولید شده‌اند و برای استفاده با یکدیگر توصیه شده‌اند، استفاده کنید.
استفاده ناکافی از ماده قالب‌گیری
یکی از مشکلات رایج در قالب‌گیری دندان، استفاده ناکافی از ماده قالب‌گیری است که می‌تواند منجر به ثبت ناقص جزئیات دندان و لثه شود. این نقص باعث کاهش دقت قالب و در نتیجه، تأثیر منفی بر تطابق ترمیم‌ها و پروتزهای نهایی خواهد داشت.
دلایل استفاده ناکافی از ماده قالب‌گیری:
این مشکل معمولاً به دلیل تخمین نادرست میزان ماده مورد نیاز نسبت به اندازه تری قالب‌گیری رخ می‌دهد. اگر مقدار ماده کمتر از حد لازم باشد، برخی قسمت‌های دندان یا لثه به‌درستی پوشش داده نمی‌شوند و قالب ناقص باقی می‌ماند.
چگونه از این مشکل جلوگیری کنیم؟
همیشه اطمینان حاصل کنید که مقدار کافی از ماده قالب‌گیری در تری قرار داده شده است. در این مورد، استفاده از مقدار بیشتر بهتر از مقدار کمتر است، زیرا ماده اضافی را می‌توان مدیریت کرد، اما کمبود آن باعث نقص در ثبت جزئیات و نیاز به تکرار قالب‌گیری خواهد شد.
عدم استفاده از لایت‌بادی در قالب‌گیری
در قالب‌گیری دندان، استفاده از ماده لایت‌بادی (Light Body) برای ثبت دقیق جزئیات لثه و آناتومی سطحی دندان ضروری است. در صورتی که این ماده استفاده نشود، خطوط لثه و جزئیات اکلوزالی به خوبی ثبت نمی‌شوند و قالب ظاهری صاف و گرد پیدا می‌کند، که می‌تواند باعث نقص در پروتز یا ترمیم نهایی شود.
دلیل ایجاد این مشکل:
تنها یک علت برای این خطا وجود دارد: عدم استفاده از ماده لایت‌بادی. در روش‌های قالب‌گیری، هوی‌بادی (Heavy Body) به‌تنهایی قادر به ثبت دقیق جزئیات نیست و برای ایجاد وضوح کافی، باید از لایت‌بادی که روان‌تر است، استفاده شود.
چگونه از این مشکل جلوگیری کنیم؟
همیشه هنگام قالب‌گیری، از ماده لایت‌بادی در کنار هوی‌بادی استفاده کنید. این مواد معمولاً رنگ‌های متفاوتی دارند تا به‌راحتی قابل تشخیص باشند. اگر با روش‌های قالب‌گیری یک‌مرحله‌ای و دو‌مرحله‌ای آشنا نیستید، توصیه می‌شود ویدیوهای آموزشی مرتبط با این تکنیک‌ها را مشاهده کنید تا بهترین نتیجه را در قالب‌گیری به دست آورید.
14 نکته مهم برای قالب‌گیری دندان به‌صورت بی‌نقص
✅ نکته 1: از تری فلزی برای قالب‌گیری استفاده کنید. اگر تری به راحتی با فشار انگشت خم شود، ماده قالب‌گیری نیز در حین تنظیم خم شده و ممکن است قالب تحریف شود. وقتی بیمار شما روی تری پلاستیکی گاز می‌زند، پلاستیک خم می‌شود و پس از خارج کردن تری، به حالت اولیه خود باز می‌گردد که این امر باعث تغییر در قالب می‌شود. استفاده از تری فلزی خطر برگشت و تغییرات در قالب نهایی را کاهش می‌دهد.
✅ نکته 2: برای بیمارانی که با تری استاندارد تطابق ندارند، از تری فلزی سفارشی استفاده کنید. در برخی موارد، دهان بیمار ممکن است برای تری فلزی استاندارد خیلی بزرگ باشد. در این صورت یا اگر شرایط دیگری وجود داشته باشد، از آزمایشگاه درخواست تری سفارشی کنید.
✅ نکته 3: از چسب مخصوص برای تمامی تری‌های قالب‌گیری استفاده کنید، حتی اگر تری دارای سوراخ‌ها باشد. اگر تری چسب نداشته باشد، ممکن است ماده قالب‌گیری از تری جدا شود یا از جای خود خارج شود که باعث ایجاد نقص یا عدم دقت در قالب می‌شود.
✅ نکته 4: استفاده از ماده قالب‌گیری سریع برای قالب‌گیری دندان‌های روکش و بریج توصیه نمی‌شود. زمانی که از ماده سریع استفاده می‌شود، حساس‌تر به تحریف خواهد بود. تکنیک اپراتوری و دمای اتاق می‌تواند تأثیر زیادی بر ماده سریع بگذارد.
✅ نکته 5: مراقب اثرات ترکیبات سولفور بر دستکش‌های لاتکس باشید. پیشنهاد می‌شود از دستکش‌های وینیل استفاده کنید.
✅ نکته 6: تمامی قالب‌ها را بر اساس زمان پیشنهادی تولیدکننده تنظیم کنید و یک دقیقه به آن اضافه کنید. این دقیقه اضافی کمک می‌کند تا از پارگی لبه‌ها در هنگام خارج کردن قالب جلوگیری شود.
✅ نکته 7: از بیمار نخواهید که قالب را نگه دارد. بیمار ممکن است اهمیت ثابت نگه‌داشتن قالب را در هنگام تنظیم متوجه نشود. دستیار دندان‌پزشک باید همیشه درگیر باشد تا از تطابق صحیح و دقت قالب اطمینان حاصل شود.
✅ نکته 8: قبل از ارسال قالب‌ها به آزمایشگاه، آنها را ضدعفونی نکنید. قالب‌ها وقتی به آزمایشگاه می‌رسند ضدعفونی خواهند شد.
✅ نکته 9: تاریخ انقضای ماده قالب‌گیری را بررسی کنید. عدم بررسی تاریخ انقضا ممکن است تأثیرات منفی بر دقت قالب بگذارد.
✅ نکته 10: نوک میکسینگ تیپ ماده قالب‌گیری را هنگام پر کردن تری در داخل ماده غوطه‌ور نگه دارید. اگر این کار انجام نشود، ممکن است حباب‌ها و فضاهای خالی در قالب ایجاد شود.
✅ نکته 11: از تری قوس کامل برای قالب‌گیری بریج‌های بزرگ و واحدهای خلفی استفاده کنید. هنگام انجام ترمیم‌های خلفی بدون دندان دیستال برای توقف اکلوزال، باید یک موقتی اضافی برای دندان پشت‌ترین پایه ساخته شود. اکلوزیون موقتی را برای بایت صحیح تنظیم کنید. یک ثبت بایت اضافی برای همه چیز به سمت قدامی دندان آخرین پایه ارسال کنید. این کار باعث حذف فشار زیاد یا اکلوزیون نادرست می‌شود.
✅ نکته 12: ماده قالب‌گیری باید همزمان با تزریق توسط پزشک توسط دستیار بارگذاری شود. دقت کنید که ماده قالب‌گیری نباید بیش از حد منتظر بماند. دستورالعمل‌های ماده قالب‌گیری تولیدکننده را دقیقاً دنبال کنید تا نتایج بهینه حاصل شود.
✅ نکته 13: هنگام کار با “افرادی که واکنش استفراغی دارند”، از تری سفارشی با پالات باز، تری چهارگانه یا تری پایین برای قالب‌گیری دندان‌های بالایی استفاده کنید.
✅ نکته 14: تمامی قالب‌ها باید با بزرگ‌نما برای عیوب و لبه‌های قابل مشاهده بررسی شوند. این مرحله باعث کاهش تماس‌های تلفنی با آزمایشگاه، کاهش نیاز به قالب‌گیری مجدد و مشکلات مربوط به تطابق نادرست می‌شود که می‌تواند تأثیر منفی بر رضایت بیمار از کار شما داشته باشد و تأخیرهای غیرضروری ایجاد کند.
محصولات ویژه
