راهنمای کامل انواع هندپیس دندانپزشکی + بهترین مدل‌ها ۲۰۲۵

هندپیس دندانپزشکی؛ نامی آشنا برای هر دندانپزشک، دندانساز و دانشجوی این حوزه. اگر از من بپرسید، هندپیس قلب تپنده هر مطب دندانپزشکی است؛ ابزاری حیاتی که دقت، سرعت و کارایی ما را در طیف وسیعی از اقدامات بالینی و لابراتواری تضمین می‌کند. آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که بدون هندپیس، دندانپزشکی امروز چه شکلی داشت؟

در این مقاله جامع، قصد داریم شما را با دنیای وسیع هندپیس‌های دندانپزشکی آشنا کنیم. از تاریخچه مختصر آن‌ها گرفته تا انواع مختلف، کاربردها، ویژگی‌های کلیدی و نحوه انتخاب بهترین هندپیس برای نیازهای خاص شما. همچنین، به معرفی برخی از مدل‌های برجسته موجود در بازار خواهیم پرداخت تا انتخابی آگاهانه داشته باشید. پس با ما همراه باشید تا سفرمان را در این دنیای پر از جزئیات آغاز کنیم.

هندپیس دندانپزشکی چیست؟

هندپیس دندانپزشکی، به زبان ساده، یک ابزار چرخشی بسیار مهم و پرکاربرد است که به دندانپزشک امکان می‌دهد بافت سخت دندان و مواد ترمیمی را با دقت و سرعت بالا دستکاری کند. اگر به گذشته دندانپزشکی نگاه کنیم، می‌بینیم که چگونه این ابزار از دریل‌های ساده و ابتدایی به دستگاه‌های فوق‌دقیق و پیشرفته امروزی تکامل یافته است.

نقش هندپیس تنها به سرعت بخشیدن به کار محدود نمی‌شود. این ابزار به ما کمک می‌کند تا با کاهش فشار و گرمای تولید شده در مقایسه با ابزارهای دستی قدیمی‌تر، تجربه‌ای راحت‌تر و ایمن‌تر را برای بیماران فراهم کنیم. این ویژگی‌ها، هندپیس را به ستون فقرات هر مطب دندانپزشکی تبدیل کرده است.

طبقه‌بندی کلی هندپیس‌های دندانپزشکی

برای درک بهتر انواع هندپیس‌ها، ابتدا باید با معیارهای اصلی طبقه‌بندی آن‌ها آشنا شویم. این معیارها شامل سرعت چرخش (RPM)، منبع تغذیه (هوا یا برق)، کاربرد بالینی یا لابراتواری و شکل ظاهری (مستقیم یا آنگل) می‌شوند. اما مهمترین و پرکاربردترین دسته‌بندی، بر اساس سرعت چرخش آن‌هاست:

• هندپیس سرعت بالا (High-Speed): که به آن توربین هوایی نیز می‌گویند.
• هندپیس سرعت پایین (Low-Speed): که شامل انواع هوا-محرک و الکتریکی می‌شود.

در ادامه، به بررسی دقیق‌تر هر یک از این دسته‌ها و ویژگی‌های تخصصی آن‌ها می‌پردازیم.

انواع هندپیس بر اساس سرعت و منبع تغذیه

هندپیس سرعت بالا (توربین هوایی)

تصور کنید نیاز دارید پوسیدگی‌های سخت دندان را با نهایت سرعت و دقت بردارید یا یک حفره را برای ترمیم جدید آماده کنید. اینجاست که هندپیس سرعت بالا به کمک شما می‌آید. این هندپیس‌ها معمولاً سرعت چرخشی بسیار بالایی دارند (معمولاً بین ۲۵۰,۰۰۰ تا ۴۰۰,۰۰۰ RPM و حتی تا ۴۵۰,۰۰۰ RPM). بیشتر آن‌ها هوا-محرک (Air-driven) هستند و ساختار یکپارچه‌ای دارند.

کاربردها:

• برداشتن پوسیدگی
• برداشتن ترمیم‌های قدیمی
• آماده‌سازی حفره و گوورهای نگهدارنده برای ترمیم‌های جدید
• آماده‌سازی دندان برای روکش و بریج
• کات کردن نسج سخت دندان (مینا و عاج)

ویژگی‌ها و ملاحظات:

• سبک وزن: این ویژگی باعث می‌شود حین کار، خستگی کمتری را احساس کنید.
• عملکرد کم صدا و بدون لرزش: البته در مدل‌های قدیمی‌تر یا فرسوده ممکن است لرزش یا لقی (chatter) ایجاد شود.
• اسپری آب (Coolant): برای جلوگیری از تولید گرمای بیش از حد، این هندپیس‌ها مجهز به سیستم اسپری آب هستند. تعداد پورت‌های اسپری می‌تواند متفاوت باشد (مثلاً ۱ پورت در KaVo S615 L یا ۴ پورت در Dentsply Phoenix Sirona).
• اندازه هد: هد کوچک برای دید بهتر در نواحی خلفی دهان، و هد استاندارد یا بزرگ برای تورک بیشتر موجود است.
• نور (فایبر اپتیک): بسیاری از مدل‌های پیشرفته دارای نور فایبر اپتیک هستند که دید حین کار را به طرز چشمگیری بهبود می‌بخشد.
• سیستم نگهداری فرز: معمولاً از سیستم Autochuck (با دکمه فشاری یا اهرم) استفاده می‌شود، اما برخی مدل‌ها هنوز Manual Chuck (با آچار) دارند.
• بلبرینگ‌ها: بلبرینگ‌های سرامیکی معمولاً دوام بیشتری نسبت به بلبرینگ‌های استیل دارند.

مزایا و معایب (در مقایسه با الکتریکی):

هندپیس‌های هوا-محرک معمولاً ارزان‌تر هستند (هم در هزینه خرید اولیه و هم در تعمیر) و سبک‌تر و مانورپذیرترند. با این حال، ممکن است در تماس با نسج سخت، تورک و سرعتشان کاهش یابد.

هندپیس سرعت پایین (هوا یا برق)

حالا فرض کنید کار شما نیاز به دقت و کنترل بیشتری دارد، مثلاً برداشتن پوسیدگی نرم، پالیش ترمیم‌ها یا انجام مراحل اندودانتیکس. اینجا نوبت به هندپیس سرعت پایین می‌رسد. این هندپیس‌ها سرعت چرخش پایین‌تری دارند (معمولاً بین ۱۰,۰۰۰ تا ۴۰,۰۰۰ RPM برای مدل‌های هوا-محرک یا ۴۰,۰۰۰ RPM برای مدل‌های الکتریکی با نسبت ۱:۱). اغلب آن‌ها چند جزئی هستند و به یک موتور و اتصالات مختلف مانند آنگل، مستقیم یا پروفی آنگل نیاز دارند. این هندپیس‌ها می‌توانند هوا-محرک یا الکتریکی باشند.

کاربردها:

• برداشتن پوسیدگی نرم
• فینیشینگ و پالیشینگ ترمیم‌ها
• تنظیم و پالیشینگ روکش‌ها، بریج‌ها و دست دندان‌ها
• Trimming و Contouring روکش‌های موقت و ابزارهای ارتودنسی
• مراحل اندودانتیکس (آماده‌سازی کانال ریشه)
• پروفیلاکسی (جرمگیری و پالیش) با استفاده از پروفی آنگل و کاپ یا براش

ویژگی‌ها و ملاحظات:

• کنترل بیشتر: به دلیل سرعت پایین‌تر، امکان کنترل دقیق‌تر حین کار را فراهم می‌کنند.
• برای کارهای دقیق‌تر و سبک‌تر.
• انواع اتصالات: شامل آنگل (برای داخل دهان)، مستقیم (برای خارج دهان یا لابراتوار) و پروفی آنگل (برای پالیش). برخی اتصالات اسپری آب نیز دارند.

هندپیس‌های الکتریکی (با موتور الکتریکی)

اگر به دنبال نهایت قدرت، دقت و عملکرد پایدار هستید، هندپیس‌های الکتریکی انتخاب ایده‌آلی هستند. این هندپیس‌ها از یک موتور الکتریکی و سیستم گیربکس برای چرخش استفاده می‌کنند. قابلیت کار در طیف وسیعی از سرعت‌ها، از سرعت‌های پایین تا بسیار بالا, با اتصالات و نسبت‌های دنده متفاوت، از مزایای اصلی آن‌هاست.

کاربردها:

کاربردهای هندپیس‌های الکتریکی بسیار متنوع است. از کارهای روتین سرعت بالا و پایین تا کاربردهای تخصصی مانند اندو و جراحی. آن‌ها به خصوص برای برداشتن ترمیم‌های سخت و متراکم مانند روکش‌های زیرکونیا و فلزی عالی هستند.

ویژگی‌ها و ملاحظات:

• تورک ثابت و پایدار: حتی تحت فشار، قدرت برش خود را حفظ می‌کنند.
• برش نرم‌تر و دقیق‌تر: تجربه کاری روان‌تر و کنترل شده‌تری را ارائه می‌دهند.
• کم صدا و لرزش کمتر: در مقایسه با توربین‌های هوایی، محیط آرام‌تری را فراهم می‌کنند.
• کاهش خستگی دست: برای استفاده طولانی‌مدت، بسیار راحت‌تر هستند.
• تولید آئروسل کمتر: به دلیل عدم اتکا به هوا، آئروسل کمتری تولید می‌کنند.
• سنگین‌تر و گران‌تر: در مقایسه با مدل‌های هوا-محرک، معمولاً وزن و قیمت بیشتری دارند.

نسبت‌های دنده (Gear Ratios):

یکی از مهمترین ویژگی‌های هندپیس‌های الکتریکی، قابلیت تغییر نسبت‌های دنده است که سرعت نهایی فرز را نسبت به سرعت موتور تعیین می‌کند. این نسبت‌ها دارای کد رنگی جهانی هستند:

• قرمز: افزایش سرعت (مثلاً ۱:۵ برای سرعت بالا، حدود ۲۰۰,۰۰۰ RPM با موتور ۴۰,۰۰۰ RPM).
• آبی: بدون تغییر سرعت (۱:۱ برای سرعت پایین استاندارد، ۴۰,۰۰۰ RPM).
• سبز: کاهش سرعت (مثلاً ۵:۱ یا بیشتر برای اندو، ۸,۰۰۰ RPM یا کمتر؛ ۲۰:۱ یا بیشتر برای جراحی ایمپلنت با تورک بسیار بالا).

هندپیس‌های تخصصی (بر اساس کاربرد بالینی)

علاوه بر دسته‌بندی‌های کلی، هندپیس‌های تخصصی نیز وجود دارند که برای اقدامات خاصی طراحی شده‌اند. انتخاب این هندپیس‌ها به نوع فعالیت و تخصص شما بستگی دارد.

هندپیس‌های جراحی

این هندپیس‌ها برای جراحی‌های دهان و فک و صورت (مانند کشیدن دندان، استئوتومی و کانتورینگ استخوان) طراحی شده‌اند. اغلب آن‌ها هوا-محرک با دریچه‌های خروج هوا از عقب برای جلوگیری از ورود هوا به ناحیه جراحی هستند، یا از نوع الکتریکی با تورک بالا.

ویژگی‌ها:

• مقاوم و بادوام: اغلب از استیل ضد زنگ با پوشش خاص ساخته می‌شوند.
• تورک بالا و پایدار: برای اقدامات پیچیده جراحی.
• کنترل دقیق: برای انجام اقدامات ظریف و حساس.

هندپیس‌های اندودانتیکس

اگر تخصص شما درمان ریشه (روت کانال تراپی) است، به هندپیس‌های اندودانتیکس نیاز دارید. کاربرد اصلی آن‌ها تمیز کردن، شکل دادن و گشاد کردن کانال ریشه با استفاده از فایل‌های اندو است.

ویژگی‌ها:

• کنترل بالا: برای جلوگیری از شکستن یا گیر کردن فایل.
• سازگار با سیستم‌های مختلف فایل نیکل-تیتانیوم (NiTi).
• ممکن است دارای حرکت رفت و برگشتی (reciprocating) یا چرخشی مداوم (continuous rotation) باشند.
• دارای نسبت‌های دنده کاهنده (مانند ۵:۱، ۸:۱، ۱۰:۱، ۱۶:۱).
• مدل‌های مستقل کوردلس (بدون سیم) نیز موجودند.

هندپیس‌های ایمپلنت

این هندپیس‌ها زیرمجموعه‌ای از هندپیس‌های جراحی هستند و به طور خاص برای جراحی کاشت ایمپلنت طراحی شده‌اند. کاربرد اصلی آن‌ها دریل کردن در استخوان فک است.

ویژگی‌ها:

• تورک بسیار بالا و سرعت پایین: معمولاً با نسبت دنده ۲۰:۱ یا بیشتر.
• کاهش تولید گرما: حین دریلینگ استخوان، برای جلوگیری از آسیب به بافت.
• پایداری و دقت بالا: بسیار مهم برای موفقیت ایمپلنت.
• ساخته شده از مواد بسیار بادوام.
• معمولاً با موتورهای جراحی استفاده می‌شوند.

هندپیس‌های لابراتواری در مقابل داخل دهانی

تفاوت اصلی این دو نوع هندپیس در محل و نوع کاربرد آن‌هاست:

• هندپیس‌های لابراتواری: معمولاً بزرگ‌تر و سریع‌تر هستند و برای کارهای خارج دهانی (مانند تریم کردن مدل‌ها، پروتزها) استفاده می‌شوند.
• هندپیس‌های داخل دهانی (بالینی): فشرده‌تر، قابل استریل‌تر و برای کار مستقیم روی بیمار طراحی شده‌اند.

عوامل کلیدی در انتخاب هندپیس مناسب

انتخاب هندپیس مناسب، تصمیمی حیاتی است که بر کارایی شما و راحتی بیمار تأثیر مستقیم دارد. عوامل متعددی باید در این انتخاب در نظر گرفته شوند:

• نوع اقدامات و تخصص شما: این مهم‌ترین عامل در تعیین نوع سرعت، تورک و طراحی هندپیس مورد نیازتان است. مثلاً اگر تمرکز شما بر ترمیم‌های پیچیده است، به هندپیس‌های با تورک بالا نیاز خواهید داشت.
• منبع تغذیه (هوا یا برق): هر کدام مزایا و معایب خود را دارند (هزینه اولیه، وزن، تورک ثابت، صدا، لرزش). نیازهای شما در این زمینه تعیین‌کننده خواهد بود.
• ارگونومی: وزن، تعادل، شکل و جنس بدنه هندپیس برای کاهش خستگی دست و افزایش راحتی در استفاده طولانی‌مدت بسیار مهم است. آیا تا به حال بعد از یک روز کاری طولانی، از خستگی دستتان شکایت کرده‌اید؟ انتخاب یک هندپیس ارگونومیک می‌تواند تفاوت بزرگی ایجاد کند.
• اندازه هد هندپیس: تأثیر مستقیمی بر دید و دسترسی شما در نواحی مختلف دهان، به خصوص در بخش‌های خلفی دارد.
• میزان صدا و لرزش: هم برای راحتی بیمار و هم برای سلامت شنوایی خودتان اهمیت دارد.
• نور (فایبر اپتیک): وجود نور داخلی، دید شما را به طرز چشمگیری بهبود می‌بخشد و کار را دقیق‌تر می‌کند.
• سیستم اسپری: برای خنک‌سازی و پاکسازی محل کار، به خصوص در سرعت‌های بالا، حیاتی است.
• نوع کوبلینگ و سازگاری: مطمئن شوید که هندپیس انتخابی شما با یونیت دندانپزشکی‌تان سازگار است (مانند Borden، Midwest، 6-pin).
• دوام و مواد ساخت: کیفیت مواد به کار رفته در طول عمر و پایداری عملکرد هندپیس مؤثر است.
• سهولت نگهداری و استریلیزاسیون: قابلیت استریل شدن با اتوکلاو و نیاز به روان‌کاری و نگهداری منظم را در نظر بگیرید.
• گارانتی و خدمات پس از فروش: مدت گارانتی و دسترسی به خدمات تعمیر تخصصی می‌تواند در بلندمدت بسیار مهم باشد.
• بودجه: البته، همیشه بودجه اولیه و همچنین هزینه‌های تعمیر و نگهداری را در نظر داشته باشید. هندپیس‌های هوا-محرک معمولاً گزینه‌های کم‌هزینه‌تری هستند.

بهترین انواع هندپیس دندانپزشکی

انتخاب بهترین هندپیس، به عوامل مختلفی مانند نوع کاربرد (درمان‌های عمومی، جراحی، پروفیلاکسی، پالیش، آماده‌سازی تاج و غیره)، ترجیحات شخصی دندانپزشک و بودجه بستگی دارد. در این بخش، چند نمونه از مدل‌های معتبر و در دسترس بازار را که در دسته‌های مختلف عملکردی قرار می‌گیرند، معرفی و مقایسه می‌کنیم تا به تصمیم‌گیری بهتر شما کمک شود.

نوع کاربرد	مدل پیشنهادی	ویژگی‌های برجسته	مناسب برای
سرعت بالا (توربینی)	NSK PANA AIR FX	سبک، بادوام، قیمت اقتصادی، اسپری ۴ کاناله	درمان‌های عمومی، آماده‌سازی سریع
	W&H Synea TA-98	صدای کم، هد کوچک، طراحی ارگونومیک، ساخت آلمان	ترمیم‌های ظریف، مناطق خلفی
	Bien-Air Tornado X	قدرت بالا (۶۰ وات)، ضد بازگشت آلودگی، بسیار کم‌صدا	درمان‌های حرفه‌ای و حساس
سرعت پایین (هوا-محرک)	NSK FX205M	دقیق، قابل اتوکلاو، مناسب برای پالیش و تراش ظریف	پروفیلاکسی، کارهای ترمیمی ساده
	W&H Alegra Series	ست کامل، ضد لغزش، دوام بالا	ترمیم، پروتز، جراحی‌های سبک
بی‌سیم (کوردلس)	Pac-Dent iProphy Mobile	بی‌سیم، سبک، تنظیم سرعت چندحالته، باتری بادوام	پروفیلاکسی، بهداشتکاران
	Young Infinity Cordless	کنترل دقیق با پدال، عمر باتری بالا، راحتی در استفاده	پروفیلاکسی حرفه‌ای، استفاده روزانه
سیستم‌های الکتریکی	NSK Ti-Max Z95L	نوری، سازگار با میکروموتور، کنترل بالا، طراحی ارگونومیک	ترمیم، اندو، پروتز پیشرفته
	Bien-Air MX2 System	تنظیم گشتاور، عملکرد نرم، مناسب جراحی	درمان‌های پیشرفته و طولانی‌مدت

 

۱. هندپیس‌های سرعت بالا (توربینی) – مناسب برای تراش و آماده‌سازی سریع

NSK PANA AIR FX

طراحی ژاپنی، سبک و بادوام، دارای هد کوچک با اسپری ۴ کاناله، انتخابی محبوب میان دندانپزشکان عمومی. قیمت مناسب در کنار عملکرد مطمئن، آن را به گزینه‌ای اقتصادی و قابل اتکا تبدیل کرده است.

W&H Synea TA-98

مجهز به بلبرینگ سرامیکی و طراحی ارگونومیک، این مدل آلمانی با دوام بالا و عملکرد نرم شناخته می‌شود. هد کوچک و صدای کم، کار در نواحی خلفی را راحت‌تر می‌کند.

Bien-Air Tornado X

قدرت بالا تا ۶۰ وات، یکی از قوی‌ترین مدل‌های بازار با صدای بسیار کم و فناوری ضد بازگشت آلودگی (anti-retraction). برای دندانپزشکان حرفه‌ای که کارایی و دوام را در اولویت قرار می‌دهند، انتخابی ایده‌آل است.

۲. هندپیس‌های سرعت پایین – مناسب برای پالیش، تراش‌های ظریف و جراحی

NSK FX205M

هندپیس سرعت پایین با قابلیت اتوکلاو، سبک و با دقت بالا. مناسب برای پالیش و تراش ظریف با کنترل دقیق.

W&H Alegra Straight & Contra-angle Handpieces

ست کامل با امکان استفاده در انواع درمان‌های جراحی و پروتزی. ساختار ضد لغزش و طول عمر بالا، این سری را به گزینه‌ای حرفه‌ای تبدیل کرده است.

۳. هندپیس‌های بی‌سیم (Cordless) – مناسب برای پروفیلاکسی و بهداشتکاران

Pac-Dent iProphy Mobile

طراحی سبک، بی‌سیم و دارای باتری قابل شارژ با دوام بالا. مناسب برای بهداشتکاران و پروفیلاکسی. تنظیمات سرعت چندحالته برای کنترل بهتر.

Young Infinity Cordless Prophy Handpiece

یکی از کامل‌ترین مدل‌های موجود برای استفاده طولانی‌مدت. ترکیب کنترل پایی و بی‌سیمی، راحتی و آزادی عمل بیشتری به اپراتور می‌دهد.

۴. هندپیس‌های الکتریکی – قدرت بالا، مناسب برای پروسه‌های طولانی و دقیق

NSK Ti-Max Z95L (Electric)

ترکیب عملکرد بالا و طراحی ارگونومیک با اسپری چهار نقطه‌ای. دارای سیستم نوری داخلی و سازگار با اکثر میکروموتورهای الکتریکی. برای درمان‌های پیشرفته مانند اندو یا پروتز عالی است.

Bien-Air MX2 System

یکی از سیستم‌های پیشرفته الکتریکی، با قابلیت تنظیم گشتاور، مناسب برای جراحی و ترمیم‌های پیچیده. عملکرد نرم و دقیق، خستگی دست را به حداقل می‌رساند.

نگهداری و تعمیر هندپیس

همانند هر ابزار دقیق دیگری، نگهداری صحیح هندپیس برای طول عمر و عملکرد بهینه آن بسیار مهم است. یک هندپیس سالم، به معنای کارایی بیشتر و ایمنی بالاتر برای بیمار است.

مراحل روزانه نگهداری:

• تمیز کردن: پس از هر بیمار، هندپیس باید به دقت تمیز شود.
• روان‌کاری: استفاده از روان‌کننده مناسب توصیه شده توسط سازنده، حیاتی است. این کار به حفظ قطعات متحرک و کاهش اصطکاک کمک می‌کند.
• استریلیزاسیون: پس از تمیز کردن و روان‌کاری، هندپیس باید استریل شود. این شامل استفاده از پاک‌کننده/ضدع‌عفونی‌کننده، تمیزکننده اولتراسونیک یا ترمال واشر، بسته‌بندی و اتوکلاو در دمای مناسب (۱۲۱-۱۳۴ درجه سانتی‌گراد) است.

علائم نیاز به تعمیر:

توجه به علائم هشداردهنده می‌تواند از آسیب‌های جدی‌تر و هزینه‌های بیشتر جلوگیری کند. این علائم عبارتند از:

• لرزش بیش از حد
• کاهش سرعت چرخش
• صداهای غیرعادی
• گرم شدن بیش از حد هندپیس حین کار

در صورت مشاهده هر یک از این علائم، جستجوی تعمیرات حرفه‌ای به جای دور انداختن هندپیس، به شدت توصیه می‌شود. تعمیر هندپیس‌های با کیفیت، اغلب مقرون به صرفه‌تر از خرید یک هندپیس جدید است.

نتیجه‌گیری

انتخاب هندپیس دندانپزشکی مناسب، فراتر از یک خرید ساده است؛ این یک سرمایه‌گذاری مهم در کارایی مطب شما و رضایت بیماران است. همانطور که در این مقاله به تفصیل بررسی کردیم، با توجه به تنوع گسترده هندپیس‌ها، درک دقیق نیازها، کاربردها و ویژگی‌های هر نوع، کلید انتخابی آگاهانه و موفقیت‌آمیز است.

به یاد داشته باشید که بهترین هندپیس برای شما، آنی است که به بهترین شکل با نوع اقدامات و تخصص شما، بودجه‌تان و اولویت‌های ارگونومیک شما سازگار باشد. ما در آرشیدادنت، با ارائه مجموعه‌ای گسترده از انواع هندپیس‌های دندانپزشکی از برندهای معتبر و با کیفیت، آماده‌ایم تا شما را در این مسیر یاری کنیم. برای خرید انواع هندپیس دندانسازی میتوانید به سایت آرشیدادنت مراجعه کنید.