مقایسه مواد قالب گیری آلژیناتی با سیلیکونی
قالب‌گیری‌های دندانی، نگاتیو (منفی) ساختارهای دهانی هستند که با قرار دادن مواد نرم یا نیمه‌مایع در دهان به دست می‌آیند و پس از مدتی سخت می‌شوند. این قالب‌ها نقش مهمی در مراحل اولیه درمان‌های دندانپزشکی دارند، زیرا امکان ساخت مدل‌های مثبت یا ریخته‌گری‌شده از دهان بیمار را فراهم می‌کنند. این مدل‌ها برای طرح‌ریزی درمان و ساخت ترمیم‌ها یا پروتزهایی مانند روکش، بریج، اینله و دندان مصنوعی ضروری‌اند. دقت در قالب‌گیری برای اطمینان از تطابق و عملکرد صحیح این ابزارها بسیار حیاتی است.
مواد قالب‌گیری به‌طور کلی بر اساس ویژگی‌های مکانیکی به دو دسته تقسیم می‌شوند:
• مواد قالب‌گیری غیر‌الاستیک (سخت): مانند گچ، اکسید روی اوژنول و کامپاند قالب‌گیری
• مواد قالب‌گیری الاستیک: موادی که پس از تغییر شکل، قابلیت بازگشت به حالت اولیه را دارند. این دسته شامل هیدروکلوئیدها (قابل برگشت مانند آگار و غیرقابل برگشت مانند آلژینات) و مواد الاستومری (مثل پلی‌سولفیدها، پلی‌اترها و سیلیکون‌ها) است.
آلژینات، نوعی هیدروکلوئید غیرقابل برگشت استخراج‌شده از جلبک‌های دریایی، به دلیل کاربرد آسان و قیمت مناسب، سال‌هاست که در دندانپزشکی استفاده می‌شود. در مقابل، مواد قالب‌گیری سیلیکونی که در گروه الاستومرها قرار می‌گیرند، به‌دلیل دقت بالا و پایداری ابعادی، محبوبیت زیادی دارند. این مواد به دو نوع سیلیکون افزایشی و سیلیکون کندانسه تقسیم می‌شوند.
برای خرید آلژینات دندانپزشکی با کیفیت و قیمت مناسب، پیشنهاد می‌شود که از منابع معتبر و قابل اعتماد مانند آرشیدادنت اقدام کنید تا از کیفیت مطلوب مواد مطمئن شوید.
آشنایی دقیق با ویژگی‌ها و کاربردهای هر یک از این مواد، به دندانپزشکان کمک می‌کند تا بهترین گزینه را متناسب با شرایط بالینی انتخاب کرده و موفقیت درمان را تضمین کنند.
مواد قالب‌گیری آلژینات
آلژینات نوعی ماده قالب‌گیری الاستیک و هیدروکلوئیدی غیرقابل برگشت است که به‌طور گسترده در دندانپزشکی استفاده می‌شود. هیدروکلوئیدها از اولین مواد الاستیک مورد استفاده در این حوزه بوده‌اند. این مواد قابلیت کشش، فشردگی و بازگشت به حالت اولیه را دارند، که آن‌ها را برای قالب‌گیری از نواحی دارای زیرزاویه (Undercut) مناسب می‌سازد.
مزایای آلژینات که باعث کاربرد گسترده آن شده است:
• قیمت پایین و مقرون‌به‌صرفه
• تحمل‌پذیری بهتر از سوی بیماران
• کاربری آسان و تکنیک ساده برای دندانپزشک
• زمان کوتاه برای آماده‌سازی و سخت شدن
• امکان ثبت دقیق جزئیات در یک مرحله، حتی در نواحی زیرزاویه
• انعطاف‌پذیری بالا و بافت ژله‌ای که به‌خوبی در لبه‌ها پخش می‌شود (مناسب برای قالب‌گیری دندان مصنوعی)
• نسخه‌های جدیدی از آلژینات مانند Avue Hydrosol دارای مقاومت بیشتر در برابر پارگی و دقت بالاتر در لبه‌های آماده‌سازی دندان هستند. همچنین، AvueAlgin با دقت و جزئیات بیشتر به‌لطف غنی‌سازی با هیدروکلوئیدها شناخته شده است.
با این حال، آلژینات محدودیت‌هایی نیز دارد: پایداری ابعادی آن به شدت به زمان و دما وابسته است. به دلیل داشتن محتوای بالای آب، به‌راحتی دچار تغییر شکل می‌شود و باید در اسرع وقت با گچ ریخته‌گری شود. نگهداری در محیط مرطوب و دمای حدود ۴ درجه سانتی‌گراد می‌تواند کمی زمان ریختن را به تعویق بیندازد. مطالعات نشان داده‌اند که دقت آلژینات در مقایسه با سیلیکون‌های افزایشی و کندانس پایین‌تر است.
اهمیت بالینی: با وجود محدودیت‌ها، آلژینات به دلیل قیمت مناسب، سرعت بالا و کاربری آسان، یکی از پرکاربردترین مواد قالب‌گیری روزمره در دندانپزشکی است. برای جلوگیری از نیاز به قالب‌گیری مجدد، درک صحیح از ویژگی‌های این ماده، نحوه کار با آن و نیز ضدعفونی مناسب آن ضروری است. روش ضدعفونی باید به‌گونه‌ای انتخاب شود که اثر منفی بر خواص فیزیکی ماده نگذارد، مانند جذب آب (Imbibition)، از دست دادن آب (Syneresis) و تبخیر. استفاده از قالب‌های گچی ضدعفونی‌شده می‌تواند تغییر شکل ناشی از ضدعفونی را کاهش دهد.
تحقیقات جدید در تلاش‌اند تا دقت آلژینات را بهبود بخشند. به‌عنوان مثال، یک تکنیک تزریقی نوین توانسته ثبت دقیق‌تری از لبه‌ها و نقاط مرجع در مقایسه با روش‌های سنتی ارائه دهد. همچنین در چین، نوعی آلژینات تزریقی با قوام متوسط و حالت خمیری تولید شده که دقت و جزئیات بالاتری را با حباب‌های کمتر نشان داده است.
مواد قالب‌گیری سیلیکونی
مواد قالب‌گیری سیلیکونی در دسته الاستومرهای مصنوعی قرار می‌گیرند و به دلیل دقت بالا و پایداری ابعادی بسیار خوب، کاربرد وسیعی در دندانپزشکی دارند. این مواد برای تهیه قالب‌های دقیق از بافت‌های دهانی در درمان‌های ترمیمی و پروتزی استفاده می‌شوند. سیلیکون‌ها به دو گروه اصلی تقسیم می‌شوند:
سیلیکون افزایشی (Addition Silicone یا A-Silicone یا PVS یا VPS)
• این نوع سیلیکون پرکاربردترین ماده قالب‌گیری در دندانپزشکی ترمیمی محسوب می‌شود و به‌عنوان بهترین گزینه قالب‌گیری شناخته می‌شود.
• نام‌های رایج آن شامل A-Silicone، PVS (پلی‌وینیل سیلوکسان) و VPS (وینیل پلی‌سیلوکسان) است.
• معمولاً برای قالب‌گیری دقیق در ساخت روکش‌ها، بریج‌ها، پروتزهای جزئی و ایمپلنت‌ها به کار می‌رود.
• این ماده از طریق واکنش پلیمریزاسیون افزایشی سخت می‌شود و در قالب سیستم خمیر به خمیر و به‌صورت تک‌مرحله‌ای یا دو‌مرحله‌ای عرضه می‌شود.
• تحقیقات نشان داده‌اند که قالب‌های تهیه‌شده با سیلیکون افزایشی از نظر دقت و تطابق، بالاترین میزان صحت را نسبت به دیگر مواد دارند؛ پس از آن سیلیکون‌های کندانسیونی و در نهایت آلژینات قرار دارند.
• یکی از مطالعات نشان داد که مدل‌های تهیه‌شده با آلژینات دارای انحراف (Bias) بیشتری نسبت به سیلیکون افزایشی بودند.
مزایای کلی مواد قالب‌گیری سیلیکونی (مخصوصاً نوع افزایشی)
• دقت بسیار بالا در ثبت جزئیات دهان
• پایداری ابعادی بسیار خوب در طول زمان
• استفاده گسترده در تمامی شاخه‌های دندانپزشکی، که نشان‌دهنده کاربردپذیری بالا و اطمینان از نتایج است
نتایج مطالعات نشان می‌دهد که برای درمان‌هایی که به دقت بالا و قالب‌های بسیار دقیق نیاز دارند، مانند ساخت روکش یا پروتزهای دائمی، مواد سیلیکونی – به‌ویژه نوع افزایشی – انتخاب برتری نسبت به آلژینات محسوب می‌شوند. در مقابل، آلژینات به‌عنوان کم‌دقت‌ترین ماده در مطالعات آزمایشگاهی شناخته شده است.
مقایسه آلژینات و سیلیکون: بررسی دقیق ویژگی‌ها
اگرچه هر دو ماده قالب‌گیری آلژینات و سیلیکون برای تهیه قالب‌های دندانی استفاده می‌شوند، اما هرکدام دارای ویژگی‌های خاصی هستند که باعث می‌شود در شرایط کلینیکی مختلف، کاربرد متفاوتی داشته باشند. در اینجا مقایسه‌ای دقیق میان این دو ماده آورده شده است:
۱. دقت و بازسازی جزئیات
• سیلیکون‌ها (به‌ویژه نوع افزایشی) به دلیل دقت بالا و توانایی در ثبت جزئیات دقیق، به‌عنوان دقیق‌ترین ماده قالب‌گیری شناخته می‌شوند.
• آلژینات قادر است حتی در حضور آندرکات‌ها (Undercuts) نیز قالب‌گیری خوبی انجام دهد، اما طبق مطالعات آزمایشگاهی، کمترین دقت را در میان مواد بررسی‌شده دارد.
۲. پایداری ابعادی
• سیلیکون‌ها دارای پایداری ابعادی بالایی هستند؛ به‌خصوص نوع افزایشی، که دچار انقباض سریع نمی‌شود.
• آلژینات به دلیل داشتن محتوای آبی، به شدت تحت تأثیر زمان و دما قرار دارد و به مرور دچار تغییرات ابعادی می‌شود. به همین دلیل توصیه می‌شود بلافاصله پس از قالب‌گیری، مدل گچی ریخته شود.
۳. سهولت استفاده و اجرا
• آلژینات به دلیل روش ساده، زمان‌گیر نبودن و قابلیت پخش‌شدن مناسب در دهان، بسیار محبوب است؛ مخصوصاً برای تهیه قالب دندان مصنوعی.
• با این حال، مخلوط کردن آن ممکن است گاهی دشوار باشد و نیاز به دقت در اندازه‌گیری آب دارد. برخی کلینیک‌ها از دستگاه‌های میکسر برای آماده‌سازی آلژینات استفاده می‌کنند.
• سیلیکون افزایشی معمولاً به‌صورت خمیر به خمیر عرضه می‌شود و در دو سیستم تک‌مرحله‌ای و دو‌مرحله‌ای وجود دارد.
۴. هزینه
• آلژینات دارای هزینه بسیار پایین‌تری است و همین موضوع آن را برای استفاده‌های روزمره مناسب می‌سازد.
• سیلیکون‌ها گران‌قیمت‌تر هستند.
۵. راحتی بیمار
• آلژینات معمولاً تحمل‌پذیری بهتری برای بیمار دارد. زمان تنظیم سریع آن نیز موجب راحتی بیشتر می‌شود.
۶. کاربردهای بالینی
• آلژینات در کاربردهای روزمره مانند قالب‌گیری اولیه، مدل‌های مطالعاتی و قالب‌های پروتز متحرک کاربرد دارد.
• سیلیکون افزایشی در موارد تخصصی‌تر مانند ساخت روکش، بریج، پروتزهای جزئی و ایمپلنت استفاده می‌شود که به دقت و پایداری بیشتری نیاز دارند.
۷. ویژگی‌های آبدوستی (Hydrophilic)
• طبق گزارش کاربران، آلژینات عملکرد بهتری در ثبت بافت‌های نرم دارد، در حالی که سیلیکون افزایشی جزئیات سطوح سخت را بهتر ثبت می‌کند. این تفاوت می‌تواند به خاصیت آبدوستی بیشتر آلژینات مرتبط باشد.
۸. ضدعفونی و آلودگی‌زدایی
• ضدعفونی هر دو ماده پس از قالب‌گیری ضروری است. آلژینات به دلیل ویژگی‌هایی مانند جذب و تبخیر آب، باید با دقت بیشتری ضدعفونی شود تا دچار تغییرات ابعادی نشود.
• استفاده از سنگ گچ ضدعفونی‌شده می‌تواند از تغییرات ناخواسته در هنگام ضدعفونی جلوگیری کند.
کاربردهای کلینیکی و معیارهای انتخاب بین آلژینات و سیلیکون
وقتی دندانپزشک می‌خواهد از دهان بیمار قالب‌گیری کند، باید با توجه به نوع درمان و شرایط دهان، بهترین ماده قالب‌گیری را انتخاب کند. آلژینات و سیلیکون دو ماده پرکاربرد در این زمینه هستند که هرکدام ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند.
آلژینات بیشتر برای چه مواردی استفاده می‌شود؟
آلژینات به دلیل قیمت مناسب، زمان گیرش سریع و راحتی در استفاده، در بسیاری از درمان‌های روزمره کاربرد دارد. موارد رایج استفاده از آلژینات شامل:
• قالب اولیه برای بررسی وضعیت دهان و طرح درمان
• قالب فک مقابل برای تنظیم صحیح پروتز یا ترمیم‌ها
• ساخت پروتزهای متحرک ساده (مثل دست دندان)
• مدل‌سازی آموزشی یا ساخت محافظ ورزشی (گارد دهان)
یکی دیگر از مزایای آلژینات این است که به‌خوبی با بافت نرم دهان سازگار است و می‌تواند خطوط لثه را بهتر نشان دهد. حالت ژله‌ای آن کمک می‌کند تا قالب مرزهای لثه را بهتر ثبت کند.
سیلیکون در چه مواردی کاربرد دارد؟
سیلیکون، به‌خصوص نوع “سیلیکون افزوده” (Addition Silicone)، دقت بسیار بالایی دارد و برای قالب‌گیری‌های حساس و تخصصی استفاده می‌شود. این ماده برای ساخت:
• روکش‌ها
• بریج‌ها
• اینله و آنله
• و ایمپلنت‌ها بسیار مناسب است.
پایداری ابعادی بالا و توانایی ثبت دقیق جزئیات ریز، سیلیکون را به انتخاب اول در درمان‌های پیشرفته تبدیل کرده است. البته برخی از انواع سیلیکون خاصیت جذب آب کمتری دارند (هیدروفوبیک هستند)، اما با تکنیک صحیح می‌توان به نتایج عالی رسید.
در چه شرایطی کدام ماده بهتر است؟
• اگر درمان به دقت بالا و پایداری طولانی نیاز دارد (مثل ایمپلنت یا چند روکش متصل)، سیلیکون بهترین انتخاب است.
• اگر هدف گرفتن یک قالب اولیه ساده، بررسی شرایط کلی دهان یا ساخت وسیله‌ای کم‌هزینه است، آلژینات گزینه مناسب‌تری خواهد بود.
• برای بیمارانی که دندان‌های ضعیف دارند، استفاده از موادی با سختی بالا مثل سیلیکون سنگین ممکن است باعث آسیب شود. در چنین مواردی، آلژینات نرم‌تر گزینه امن‌تری است.
در نهایت، انتخاب بهترین ماده قالب‌گیری به شرایط هر بیمار و نوع درمان بستگی دارد و دندانپزشک با توجه به تجربه و هدف درمان، تصمیم می‌گیرد.
تکنیک‌های بالینی و خطاهای رایج در قالب‌گیری با آلژینات و سیلیکون
قالب‌گیری یکی از مراحل مهم در درمان‌های دندانی مانند ساخت دندان مصنوعی، روکش و محافظ‌های دهانی است. برای این کار از مواد مختلفی مثل آلژینات و سیلیکون استفاده می‌شود. در این بخش، با روش‌های درست قالب‌گیری و اشتباهاتی که ممکن است در حین کار رخ دهد آشنا می‌شویم.
تکنیک قالب‌گیری با آلژینات
برای استفاده از آلژینات، باید پودر آن را با مقدار مشخصی آب (طبق دستور شرکت سازنده) ترکیب کرد. مقدار آب باید دقیق اندازه‌گیری شود و پودر با قاشق مخصوص خودش برداشته شود. هم زدن این ترکیب باید آن‌قدر ادامه یابد تا یک خمیر یک‌دست و صاف به دست بیاید. در بعضی مطب‌ها برای راحتی کار از دستگاه‌های مخلوط‌کن مخصوص استفاده می‌شود.
بعد از آماده شدن مواد، آن را داخل قاشق قالب‌گیری می‌ریزند و گاهی کمی از آن را روی دندان‌ها هم می‌زنند تا جزئیات بهتر ثبت شود. برای قالب‌گیری از فک بالا، دندانپزشک معمولاً پشت سر بیمار می‌ایستد و برای فک پایین، روبه‌روی او قرار می‌گیرد. چون آلژینات خیلی سریع سفت می‌شود، دندانپزشک باید با دقت و سرعت عمل کند. انتخاب اندازه مناسب قاشق و قرار دادن درست آن در دهان بسیار مهم است تا همه بخش‌های لازم ثبت شوند.
خطاهای رایج در قالب‌گیری با آلژینات
• حباب هوا: معمولاً به‌خاطر هم زدن ناقص یا ریختن نادرست مواد داخل قاشق.
• تغییر شکل قالب: اگر قبل از گچ‌ریزی تأخیر شود یا قاشق در حین سفت شدن حرکت کند.
• سطح ناصاف و گرانوله: به‌دلیل مخلوط نشدن کامل مواد.
• قاشق نامناسب: باعث می‌شود همه دندان‌ها یا لثه‌ها به‌درستی در قالب ثبت نشوند.
• پارگی قالب هنگام خروج از دهان: به‌ویژه در نواحی‌ای که برآمدگی یا فرورفتگی‌های زیاد وجود دارد.
تکنیک قالب‌گیری با سیلیکون
سیلیکون‌ها، مخصوصاً نوع افزوده (Addition Silicone)، معمولاً به‌صورت دو خمیر استفاده می‌شوند که باید با هم ترکیب شوند تا کاملاً یکنواخت و بدون رگه شوند. نکته مهم این است که نباید این مواد را با دستکش لاتکس مخلوط کرد، چون ممکن است مانع سفت شدن آن‌ها شود.
در روش دو مرحله‌ای، ابتدا از یک ماده خمیری سفت‌تر (پاتی یا هوی‌بادی) برای ثبت کلی استفاده می‌شود، و سپس با خمیر رقیق‌تر (لایت‌بادی) جزئیات دقیق ثبت می‌شود. همچنین برای دیدن بهتر لبه‌های دندان، گاهی از نخ یا خمیر کنارزننده استفاده می‌شود تا بافت لثه کمی کنار برود.
خطاهای رایج در قالب‌گیری با سیلیکون
• وجود حفره یا فضای خالی در قالب: معمولاً به‌خاطر وجود هوا هنگام ترکیب یا کم‌بودن مواد در اطراف دندان.
• تغییر شکل قالب: اگر قاشق حین سفت شدن حرکت کند (هرچند سیلیکون پایداری بالایی دارد).
• عدم قرارگیری صحیح قاشق: باعث می‌شود قالب دقیق نباشد.
• وجود رطوبت: برخی سیلیکون‌ها آب‌گریز هستند و اگر محل خشک نباشد، جزئیات را خوب ثبت نمی‌کنند.
• تماس با مواد قابض: ممکن است زمان گیرش را تغییر دهد.
نکات کلی در قالب‌گیری
• همیشه باید نسبت دقیق ترکیب مواد رعایت شود و به زمان گیرش توجه شود.
• بیمار باید در طول قالب‌گیری کاملاً بی‌حرکت باشد.
• قالب باید به‌آرامی و درست از دهان خارج شود تا پاره یا تغییر شکل پیدا نکند.
• ضدعفونی کردن قالب‌ها برای جلوگیری از انتقال بیماری‌ها بسیار مهم است، ولی باید از موادی استفاده شود که به دقت قالب آسیب نزنند.
امروزه با ورود قالب‌گیری دیجیتال، بسیاری از این خطاها برطرف شده‌اند، اما روش‌های سنتی همچنان در بسیاری از درمان‌ها ضروری و پرکاربرد هستند. روش‌های جدیدی هم برای آلژینات معرفی شده‌اند، مثل نوع تزریقی یا خمیری، که دقت بیشتری دارند و خطاهایی مثل ایجاد حباب را کاهش می‌دهند.
محصولات ویژه
